Historia i rodzaje japońskiego kimona

Data publikacji: 2001

Historia i rodzaje japońskiego kimona

Asako Shibatani. Tłumaczenie z języka japońskiego i opracowanie tekstu Małgorzata Dutka¹⁾

Ōsaka Kimono Kitsuke Gakuin ¹⁾

Zarys dziejów ubioru w Japonii

Japońskie ubiory przechodziły bardzo powolne przemiany, co świadczy o narodowym charakterze Japończyków i szacunku dla tradycji. Raz wykształcone formy ubioru przetrwały i są stosowane do dziś.

Tak samo materiał, jak jego wzornictwo i kolorystyka zawsze były związane z warunkami klimatycznymi Japonii. Ubiory szyto z tkanin szybko pochłaniających wilgoć oraz pot - dawniej z lnu, zaś w czasach nowożytnych z jedwabiu lub bawełny. We wzornictwie przeważały motywy roślinne oraz przygaszone kolory, jakie występują w przyrodzie i krajobrazie japońskim.

Okres Yayoi (300 r. p.n.e - 300 r. n.e)

Noszono wówczas tzw. kantoi, ubiór zrobiony z prostego kawałka materiału utkanego z włókien roślinnych lub kory. Pośrodku wycinano otwór na głowę, boków nie zszywano, tylko przewiązywano całość w pasie.

Okres Asuka (600 - 700 r.)

W tym okresie Japonia pozostawała pod silnym wpływem kultury chińskiej. W naśladowaniu chińskich zwyczajów przodował dwór cesarski, na którym zaczęto nosić szaty podobne do chińskich.

Okres Heian (782 - 1185 r.)

Ubiory wzorowane na chińskich zaczęto przystosowywać do gustów dworzan japońskich. W efekcie powstał charakterystyczny ubiór damski zwany junihitoe, składający się z kilkunastu nałożonych warstwowo szat, noszonych na uroczyste okazje. Podstawowa forma szat jest wyraźnie chińska, ale ubiór jako całość już typowo japoński.

Okres Kamamkura (1185 - 1333 r.)

Upadek arystokracji spowodował uproszczenie sformalizowanego i niewygodnego stroju dworskiego oraz przystosowanie go do wymogów życia codziennego.

Okres Azuchi, Momoyama i Edo (1333 - 1867)

Z uproszczonego stroju dworskiego wykształciło się kosode, które upowszechniło się wraz z rozwojem kultury mieszczańskiej i stało się strojem narodowym - ubiorem wspólnym formą wszystkim klasom społeczeństwa japońskiego. Kosode to pierwowzór dzisiejszego kimona, powstałego w okresie Edo.

Wafuku

W okresie Meiji (1867 – 1912) zaczęto nosić ubrania europejskie, zwane w Japonii yofuku. Dla odróżnienia od yofuku wszystkie typowo japońskie stroje nazwano wafuku – ubiór japoński, ale zdarza się, że w tym znaczeniu używa się też słowa kimono.

Kimono ma niezmienną formę, a różnorodność uzyskuje się poprzez stosowanie tkanin o różnej fakturze, tkanych i farbowanych rozmaitymi technikami oraz obróbkę końcową (haft itp.). Szyje się je z materiału o szerokości 36 cm i długości ok. 11 m, skrojonego i zszytego niemal wyłącznie po linii prostej. Tak męskie, jak damskie kimono jest jednoczęściowe, z dużym zapasem w obwodzie i długości. Lewą połę kimona składa się na prawą, a w talii wiąże szeroki pas (obi).

Kimono współczesne

Kimono a pory roku.

Od października do maja nosi się kimono uszyte z dwóch warstw materiału (awase). Zimą, od grudnia do lutego na kimono zakłada się płaszcz lub narzutkę haori. W czerwcu i we wrześniu nosi się hitoe, kimono uszyte z jednej warstwy materiału. Latem (w lipcu i sierpniu) zaś kimono z cienkiego, prześwitującego materiału lub yukate.

Rodzaje Kimon

Kimona na oficjalne okazje:

męskie - kimono z herbami, haori oraz hakama (rodzaj spodni)

kobiece - noszone przez mężatki to tomesode, homongi i tsukesage

• tomesode - czarne kimono z wzorem wzdłuż dolnego brzegu oraz herbem rodowym umieszczonym na rękawach oraz plecach

• homongi - kolorowe lub białe, ze wzorem wzdłuż dolnego brzegu, czasem też na rękawie i zachodzącym na kołnierz

• tsukesage - podobne do homongi, ale bez wzoru na rękawie noszone przez panny to furisode - kimono z rękawami sięgającymi długości dolnego brzegu kimona, całe wzorzyste

Kimona na co dzień:

męskie - uszyte z tsumugi, ręcznie tkanej surówki jedwabnej; ostatnio noszone niemal wyłącznie przez mężczyzn uprawiających tradycyjne sztuki lub zawody kobiece - tzw. komon lub kimono uszyte z tsumugi; na letnie wieczory yukata.

Kimona na uroczyste okazje

• Tomesode - strój mężatki na oficjalne okazje. Czarne kimono z wzorem na całej szerokości wzdłuż dolnego brzegu kimona, z pięcioma herbami rodowymi (dwa z przodu na wysokości obojczyków, dwa na rękawach, jeden na plecach pod kołnierzem) do tomesode pas obi zawiązuje się w tzw. podwójne taiko (niju-daiko).

• Furisode - ubiór noszony przez panny Jest to wzorzyste kimono o rękawach sięgających do kostek, noszone przez niezamężne młode kobiety na specjalne okazje (wesela, uroczystości na Dzień Dorosłych itp.). Podstawowym wiązaniem obi do furisode jest fukura-suzume i bunko, ale oprócz tych wiązań stosuje się i wciąż opracowuje wiele nowych.

Strój panny młodej

Panna młoda zakłada na ślub furisode, a na to wierzchni płaszcz, tzw. uchikake. Uchikake było dawniej noszone przez żony zamożnych buke (rody samurajskie), obecnie jest to tylko strój panny młodej na uroczystość weselną. Uchikake jest długie i stosunkowo ciężkie, jego brzegi naturalnie się rozkładają i ciągną po ziemi. Furisode, uchikake i wszystkie dodatki do stroju panny młodej są zwykle białe - ten kolor uważa się za najodpowiedniejszy na te okazje. Jeśli biała całość wydaje się monotonna, stosuje się kolorowe (najczęściej czerwone) uchikake.

Montsuki-hakama - kimono męskie

Ubiór męski na oficjalne okazje nazywa się monpuku i składa się z czarnego jedwabnego kimona z narzutką haori opatrzoną pięcioma herbami oraz spodni hakama (najczęściej z Sendai-hira, materiału w prążki tkanego w Sendai). Jest to również strój pana młodego.

Strój dziecięcy na shichi-go-san

Święto shich-go-san obchodzą 5-letni chłopcy oraz 3 i 7-letnie dziewczynki. Dzieci ubiera się odświętnie i prowadzi do świątyni, aby podziękować bogom za to, że dziecko zdrowo się chowa i pomodlić się o dalszą pomyślność.

Chłopcy noszą na tę okazję strój złożony z kimona, haori i hakama, taki sam jak dorosłych mężczyzn, ale z dłuższymi rękawami.

Dziewczynki 3-letnie są jeszcze zbyt małe, żeby zakładać kimono i ciężkie obi, zakładają więc kimono z lekkiego materiału przewiązane miękką szarfą.

Dziewczynki 5-letnie zakładają kolorowe kimono przewiązane wąskim pasem.